İrlanda’da Büyük Kıtlık ve Osmanlı Yardımı

 İrlanda’da yaklaşık 1 milyon insanın ölümüne neden olan Büyük Kıtlık diğer ismiyle İrlanda Patates Kıtlığı, İrlanda’da 1845 yılında başlayıp 1852 yılında son bulan kitlesel açlık, hastalık ve göç dönemidir.

Büyük Kıtlık Nedenleri

İrlanda’da büyük kıtlığa ve halkın temel gıda maddesi olan patateslere bulaşan phytophthora infestans mantarı sebep olmuştur. 1845’te ekilen patatesin %40’ını, sonraki yıl tamamını yok eden mantar yalnızca tarladaki değil ambarlardaki patatesleri de etkilemiştir. Yetersiz beslenme ve bakımsızlık kısa zamanda hastalıkları beraberinde getirdi. Tifo ve kolera gibi bulaşıcı hastalıklar çok sayıda ölüme yol açtı, çaresiz durumda kalanların sığındığı yardım merkezleri yoğunluktan çalışamaz duruma geldi. 

Çoğu İngiliz olan toprak sahiplerine borçlarını ödeyemedikleri için evlerinden çıkmak durumunda kalan İrlandalılar, çareyi göç etmekle buldu. Bugün kimi kaynaklarda “İngiltere’nin Büyük Kıtlık sırasında İrlanda’ya yeteri kadar destekte bulunmadığı, bu yüzden dönemin, İrlanda’nın bağımsızlık mücadelesinin de asıl başlangıcı olduğu” savunulur. Bu kıtlık sonucunda halk yedi yıl boyunca açlık çekmiştir. Yedi yıllık kıtlık sona erdiğinde nüfus %20-25 oranında azalmıştır.

Büyük Kıtlık ve Osmanlı Yardımı

1845 yılından itibaren İrlanda büyük bir açlık içerisine girmişti. Toplumun tüm yediği artık vahşi böğürtlenler, yosun, çürümüş lahana yaprakları, bulabildikleri kökler ve hatta kuru çimendi. İngilizler yardım amacıyla çorba mutfakları ismi verilen yerler açtı ancak buralardan sadece yol yapımında ve diğer işlerde çalışanların aileleri faydalanıyordu. Ardından İngilizler dışarıdan getirdikleri mısırları dağıttılar ve yetiştirme çalışmaları yaptırdılar. Ancak uygun hava koşulları olmadığı için bu yardım işe yaramadı. İngiltere o devirde dünyanın en zengin memleketlerinden birisi olduğu hâlde, Kraliçe Victoria bile, İrlandalı tebasına sadece 2 bin pound vermiştir.

Yaşanan olaylar neticesinde kendisinden böyle bir talepte bulunulmadığı hâlde, Osmanlı padişahı Sultan Abdülmecid, Osmanlı’nın dağılma dönemi diyebileceğimiz bir dönemde İrlanda’ya 5 bin pound yardım göndermeyi kararlaştırdı. Bu, Osmanlılara dünya çapında itibar kazandıran büyük bir jestti. İngiltere, sadece 2 bin pound yardımda bulunduğu için itibarını korumak adına, Osmanlı hükûmetinden, kendi tebası olan İrlandalılara yardımın bin pounda indirilmesini istedi. Bunun üzerine padişah, bin pounda ilaveten, erzak, ilaç ve tohum dolu üç yelkenli gemi gönderdi. O zamanlar İrlanda, Büyük Britanya’nın sömürgesiydi. İngiliz hükûmeti, Osmanlı yardım gemilerinin Dublin limanına yanaşmasına müsaade etmedi. Bunun üzerine gemiler 30 mil uzaktaki Drogheda limanına yanaştı. Yükünü burada indirdi. İrlandalılar yapılan yardıma karşı Osmanlı’ya teşekkür mektubu göndermiştir. Bu mektup Osmanlı arşivlerinde bulunmaktadır. İrlandalılar yapılan yardımı hiç bir zaman unutmadı.

Vefalarını Drogheda kasabası armasına ay yıldız ekleyerek göstermişlerdir. Drogheda futbol takımıyla Trabzonspor kardeş takımlar olarak ilan edilmiştir. İrlanda Cumhurbaşkanı Mary McAleese, Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün davetlisi olarak, 22 Mart 2010 yılında gelmiştir. Türkiye’yi resmen ziyaret eden ilk İrlanda Cumhurbaşkanı olmuştur. Mary McAleese, “İrlanda halkı bu eşine az rastlanır bonkörlük girişimini asla unutmadı ve bunun sonucunda sizin bayrağınızda ki semboller, bu güzel yıldız ve hilali bölgenin sembolü haline getirdiler. Hatta futbol takımının formalarının üzerinde de bu güzel Türk sembollerini görüyoruz. Önümüzdeki Cumartesi günü eğer Drogheda’yı ziyaret edecek olursanız Türk milli takımının sahada futbol oynadığını düşünebilirsiniz” dedi. İrlanda’nın Türkiye’nin AB’ye tam üyeliğini hep desteklediğini söyledi.

Büyük Kıtlık Sonuçları

Bu süreç ve İrlanda’ya gösterdiğimiz destek Türk halkıyla İrlanda halkı arasında güçlü bağların kurulmasını sağlamış. Kıtlık, İrlanda tarihinde bir dönüm noktası olmuştur. Adanın demografik, siyasi ve kültürel manzarası değişmiştir. İrlandaca’nın kullanımı azalmış ve çoğunluk İngilizce konuşmaya başlamış, ülke Britanya’ya bağlı kalmayı savunan Birlikçiler ve bağımsızlığı savunan Ulusalcılar olarak iki gruba ayrılmıştır. Büyük Kıtlık sonucunda İrlanda milliyetçiliği yükselişe geçmiş, Katolik olan halk Protestan olan kraliyet ailesine karşı nefret gütmeye başlamıştır. Tüm bunlar 20. yüzyılda İrlanda Cumhuriyeti’nin bağımsızlığına giden yolun kapılarını açmıştır.

İlginizi Çekebilir

Menü