İrlanda Tarihi
İrlanda hÉireann, İngilizce: Republic of Ireland), kuzeybatı Avrupa’da bulunur. Büyük Britanya Adası’nın batısındadır. İrlanda cumhuriyeti İrlanda Adası yaklaşık 5/6sını kaplamaktadır. İrlanda Cumhuriyetinin Kuzey doğusunda, İngiltereye bağlı olan Kuzey İrlanda ülkesi bulunmaktadır. İrlanda’nın batıdında Atlas Okyanusu, doğusunda İrlanda Denizi, güneydoğusunda St George Kanalı, güneyinde ise Kelt Denizi bulunmaktadır. İrlanda, parlamenter demokrasi ve anayasal cumhuriyet ile yönetilmektedir.
İrlanda, 1 Ocak 1973’tevAvrupa Birliğine üye olmuştur. Fakat Schengen vizesi ile ükeye girilememektedir.
İrlanda’nın başkenti Dublin’dir. Resmi dilleri İrlandaca ve İngilizce’dir. Fakat ülkenin genelinde İngilizce konuşulmaktadır. İrlanda 70.273 km² yüzölçümüne sahiptir. Ülkenin para birimi euro’dur. İrlanda’da trafik soldan akmaktadır. İrlanda’nın telefon kodu +353 ve internet uzantısı .ie şeklindedir.
İrlanda’nın İlk Çağları
İrlandalıların atası olan Keltlerin İrlanda Adası’na demir çağı sırasında yerleştşkleri düşünülmektedir. Bu dönemde Romalılar İrlanda’ya Hiberniya adını vermişlerdir.
İrlanda’ya Hristiyanlık 5.yy’da ulaşmıştır. Saint Patrick ve Palladıus 430’lu yıllarda gelerek Hristiyanlığı yaymaya başlamışlar ve Latin Alfabesini adaya getirmişlerdir.
Günümüzde ise İrlandalılar Saint Patrick ‘i İrlanda‘nın koruyucu azizi olarak kabul etmişlerdir.
Bu yüzden her yıl 17 Mart İrlandalılar tarafından Saint Patrick günü olarak kutlanır.
İrlanda 800’lü yıllarda Vikinglerin akına uğramıştır. Vikingler 840 yılında İrlanda kıyılarında yerleşim yeri kurmuşlardır. Ancak adayı tamamen ele geçirememişler ve 11.yy da etkileri ortadan kalkmıştır.
Sonraki zamanlarda İrlanda Normanlar tarafından işgal edilmiştir. Bu dönemde İngiltere de Normanlar tarafından yönetilmekteydi. Norman kökenli İngiltere Kralı 2.Henry İrlanda’yı ele geçirerek oğlu John’a vermiştir.
14.yy’da ise İngiltere etkisi azalarak Kelt Kültürü ve İrlandaca yeniden ön plana çıkmıştır.
İrlanda Tarihi
İrlanda yaklaşık 7000 yıl önce yerleşim yeri haline getirilmiştir. 6. yüzyılda Kelt istilasıyla adada kültür ve dil bakımından bir birlik oluşmuştur. Bugünde İrlandalılar, kendilerini kelt olarak adlandırmaktadırlar. Keltic blood yani kelt kanına sahip oldukları için de gurur duymaktadırlar. Hıristiyanlık, 5. yüzyılda Romalı Palladius ve Saint Patrick’in 430’lu yıllarda bu dini yaymaya başlamasıyla adaya yani İrlanda’ya ulaşmıştır. 9. ve 10. yüzyılda adayı istila eden Vikingler, ticaretin gelişmesine sebep olmuşlar ve Dublin dahil birçok yerleşim yerini kurmuşlardır. Ancak Vikingler adanın hepsini kontrol altında tutamamışlar, Zamanla İrlanda tarihinden silinmişlerdir.12. yüzyılda İrlanda’yı Normanlar işgal etmiştir ve bu tarihlerde Normanlar İngiltere’ye de egemen olmuşlardır. İngiltere’nin Norman kökenli kralı II. Henry İrlanda’yı ele geçirerek, oğlu John’a vermiştir.1532 yılında İngiltere kralı VIII. Henry’nin Protestanlığı kabul etmesi İrlanda tarihinde yeni bir dönemi oluşturmuştur.
Protestanlık ve İrlanda
1532 yılında İngiltere kralı VIII. Henry Protestanlığı kabûl etmiştir. Bu durum İrlanda‘nın kaderini tamamen değiştirmiştir. İngilizler, Galliler ve İskoçlar Protestan olmalarına rağmen İrlandalıların çoğu Katolik kilisesine bağlı kalmışlardır. Günümüze kadar bu durum devam etmekte ve Kuzey İrlanda‘daki mezhep kavgasının temelini oluşturmaktadır. I. Elizabeth ve I. James döneminde İrlanda tamamen İngiltere’nin hâkimiyeti altına girmiştir.
Birleşik Krallık Dönemi
Birleşik Krallığın kurulmasındaki amaçlardan biri İrlandalı Katoliklerin dinî özgürlüklerinin tanınmasıydı . Fakat III. George buna izin vermemiştir. 1845-1849 yılları arasında İrlanda tarihi İrlanda Patates Kıtlığı’nı yaşamıştır.Bu dönemde açlık yüzünden milyonlarca İrlandalı ABD ve diğer ülkelere göç etmişlerdir.Bu kıtlık o kadar etki yapmıştır ki İ’nın nüfusu 8 milyondan 4,5 milyona inmiştir.
İrlanda Tarihi ve Kültürü
İngilizler, Galliler ve İskoçlar zamanla Protestanlığı benimsemelerine rağmen; İrlandalıların çoğu Katolik kilisesine bağlı kalmıştır. Bu durum günümüze kadar devam eden mezhep çatışmalarının temelini oluşturmaktadır. 1641 ve 1688’de Katolik-Protestan çatışmaları yaşanmıştır.1740-1741 arasında İrlanda tarihi “Büyük Kıtlık ” a sahne olmuştur. 1798 yılında Fransız Devrimi’nden etkilenen İrlandalılar tekrar ayaklanmışlardır. Ayaklanmanın bastırılmasından sonra “Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı”oluşturulmuştur. Ancak İrlandalılar siyasal haklarından mahrum bırakılmışlardır. 1823 yılında Daniel O’Connell bu yüzden İngiltere ile kurulan birliğin kalkması için mücadele etmiş ama başarılı olamamıştır. 7 TARİHİ VE KÜLTÜRÜ 1845-1849 yılları arasında “Patates Kıtlığı” yaşanmıştır. Ülke 1845 yılında yaşadığı açlık sırasında hem çok büyük ölümler yaşamış hem de dünya ülkelerine büyük göç vermiştir. Bu tarihlerde İrlandalıların birçoğu ABD gibi ülkelere göç etmiştir. Özellikle ABD’ de yaşayan yaklaşık 40 milyon civarında İrlanda kökenli Amerikan olduğu da iddia edilmektedir. Ayrıca Kennedy, Nickson , Cartın , Reagan ve Clinton gibi 20 den fazla Amerikan başkanı da yine İrlanda kökenlidir. Bu dönemde yüzbinlerce İrlandalı açlıktan yaşamını yitirmiştir.
İrlanda Kıtlık ve Osmanlı Yardımı
Bu dönemde Osmanlı İmparatorluğu’nun başında olan Sultan Abdülmecid beş gemisi dolu malzeme yollamıştır. Gönderilen yardımlar Drogheda limanı’na boşaltılmıştır.
Osmanlı’nın bu davranışı o dönemde bir çok kişiyi ölümden kurtarmıştır. Bu yüzden İrlanda halkı Türklere karşı sempati duyar.
Hatta Drogheda takımının ambleminde ay ve yıldız bulunur.
Yine aynı şehirde Türk gemicilerinin kaldığı eski belediye binasında şükran plaketi çakılıdır. Günümüzde bu bina Westcourt Oteli’dir . İrlanda’da ki Büyük kıtlık ve Osmanlı yardımı ile ilgili ayrıntıları okumak için tıklayın!
Bağımsız İrlanda Cumhuriyeti
1916 Nisan ayında Paskalya Ayaklanması’nın ardından gelen baskı döneminde, İrlandalı gönüllüler IRA çatısı altında örgütlenerek Britanyalılar’a karşı bir savaşa giriştiler.Bu dönemde İngiliz başbakanı David Lloyd George biri Kuzey İrlanda, diğeri Güney İrlanda için olmak üzere iki parlamento kurarak kontrolü elinde tutmaya çalışmıştır.Fakat Katolik Güney İrlanda, İngilizlere ödün vermedi. Bunun üzerine İngiliz başbakanı Lloyd George İrlandalılarla barış yaptı. Anlaşmaya göre Güney İrlanda uygulamada İrlanda Bağımsız Devleti adıyla bağımsızlığını kazandı (6 Aralık 1921, İngiltere-İrlanda Anlaşması). Kuzey İrlanda ise Birleşik Krallık’a bağlı kaldı.
II. Dünya Savaşı’nda İrlanda taraf tutmadı. 1948’de De Valera seçimleri kaybetmiştir. Bunun üzerine 1949’da İrlanda Cumhuriyeti ilan edildi.
İrlanda Coğrafyası
Adanın başlıca coğrafi özellikleri arasında kıyı dağlarıyla çevrili alçak merkezi ovalar sayılabilir. En yüksek zirve, deniz seviyesinden 1.041 metre (3.415 ft) yükseklikte olan Carrauntoohil (İrlandalı: Corrán Tuathail). Batı kıyı şeridi, birçok ada, yarımada, burun ve koy ile engebeli. Büyük Britanya gibi, bir zamanlar bu kara kütlesinin bir parçasını oluşturan İrlanda, genellikle 200 metreden daha derin denizlerle çevrili Avrupa kıta sahanlığında yatıyor. Adada kuzeyden güneye en büyük mesafe 486 km’dir ve doğudan batıya 275 km’dir.
İrlanda Ekonomisi
İrlanda ekonomisi, 1993-2007 yılları arasında Kelt Kaplanı döneminde büyük ekonomik büyüme kaydeden, ticarete bağımlı küçük bir ekonomidir. Ancak 2008’de küresel durgunluğun vurduğu İrlanda ekonomisi üzerinde olağanüstü baskı yaratan muazzam bir ekonomik gerileme yaşandı. İrlanda emlak piyasası düştü ve iç bankacılık sistemleri çöktü ve bu da Uluslararası Para Fonu ve Avrupa Birliği’nden kurtarılması yıllar alabilecek bir kurtarmaya ihtiyaç duydu. Hükümet ayrıca, ulusal bütçeden 15 milyar € azaltmak için dört yıllık bir kemer sıkma planı uygulamaya koydu ve etkileri yaygın olarak görülmektedir.
Başlıca ekonomik sektörler:
- Tarım:
GSYİH’nın% 2’si sığır eti, süt ürünleri, arpa, patates, buğday ve mantar gibi tarımsal ürünlerden üretilmektedir. İrlanda’daki 7 milyon hektarlık araziden 5 milyonu tarımsal amaçlıdır. - Balık tutma:
Aşırı balıkçılık İrlanda balık stoklarını tüketti ve 1995 yılında İrlanda Denizi’ne bir balıkçılık yasağı getirildi, bu nedenle stokların toparlanması ve yenilenmesi için zaman vardı. Son zamanlarda İrlanda, Avrupa Birliği tarafından karides avcılığını ve İrlanda sularındaki diğer bazı balık kotalarını yeniden balıkçılık endüstrisini yeniden canlandırma umuduyla yeniden onayladı. Sektör 11.000’den fazla kişiye istihdam sağlıyor. - Turizm:
Her yıl altı milyon turist İrlanda’yı ziyaret ederek 180.000 iş yaratıyor ve ekonomi için 3,9 milyar € üretiyor. Turizm endüstrisi İrlanda halkı, İrlanda kültürü ve ülkenin fiziksel güzelliği etrafında inşa edilmiştir. - Ticaret:
2009’da İrlanda’da ticaret, çoğunlukla ticari ticaret ve hizmet ticareti tarafından üretilen 270 milyar € değerindeydi. Başlıca ticaret ortakları ABD, İngiltere, Belçika, Almanya, Fransa, İspanya ve Hollanda’dır. Başlıca ticari mallar arasında organik kimyasallar, tıbbi ve eczacılık ürünleri ve bilgisayarlar bulunmaktadır. - Sanayi:
Başlıca hizmet endüstrileri ilaç, kimyasallar, bilgisayar donanımı ve yazılımı, gıda ürünleri, içecekler ve bira ve tıbbi cihaz bilgisayarlarıdır ve GSYİH’nın% 29’una katkıda bulunur.
